|
. Webmaster: Zdzisław Bziukiewicz tel. 0607-676356
Dalsze rozpowszechnianie materiałów opublikowanych w www.kurpie.com.pl jest zabronione bez zgody właściciela. Podstawa prawna: art. 25 ust. 1 pkt 1 b ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Copyright kurpie.com.pl / Zdzisław Bziukiewicz 2007 |
|
Gdzieś sie podzioł, Hipokratesie?! Na starość Księdzowsko ziśnia Jek Paulinioki kapustę krajali Jek to w nasej puscy downiej bywało Jek u Geni kartofle kopali Na weselu |
|
Gdzieś sie podzioł, Hipokratesie?! Przezułem jo juz na tem śwecie kawoł casu, bo osmy krzyzik ni idzie; nie jedno zidziołem i poziem wom, ze downiej ludzie zdrowse byli. Tero te młode, to chodzo jek jeke paralityki: duze, cienke i pokrzyzione. Te, co to majo take włosy na śtorc, to zidać po jekemś cienskem wyraseniu, abo od zapercio; te take bziołe na gembzie, to od tech niejskech smrodow; a te chude jek ziechotki, to zidać z bziedy. Ciensko dziś utrasieć jekego runianego młodzioka; chyba ze po wypsiciu. Przyuwozułem, ze w nieście, to tech nieborokow nojcienzej chorech, to naznocajo takeni kolcykani – a to w uchu, a to w nosie ... Jek pojade kedy na rynek z jekem jełoziokem do Kolna i tak sie napatrze na tech młodech, to az ni jech skoda. Tylo sie zietrzu trzymajo. No, ale nareście i mnie sie trasiło. Take me roz słabości wzieny, ze cale na nogach nie mokem ustać. Poziedziołem tem nasem, zeby niech Pan Bog broni, mnie do spsitola zieść! A oni wzieni i me zazieźli. Wolo Bosko. Ucieknąć, nie uciekne, bo we łbzie ni sie krenci ..., ale i wstyd. Jek tylo weślim zaro wziena me tako jedna dochtorka i nakozała sie połozeć. Obmacała mnie, obmacała i poziedziała, ze do domu me nie puści. Co robzieć? Jek nakazujo, to wyrywać sie nie bende. Podumołem sobzie, ze tu nachci ludzie śkolone, nowocesne i na rzecy sie znajo. Ludzie godali, ze tero w tem spsitolu w Kolnie, to tak sie poznieniało, ze nie wszystke, co tu sie połozo, to zaro unierajo. Posadzili me na takem maluśkem wozecku i ziozo jek jekego bziskupa. Tylo sie rozglondołem. Nie poziem, bo fajne te dochtorki. Wszystke chodzo tam w takech bzieluchnech kitlach z takeni duzeni kesieniani. Sykowne dziewcoki, ale jekeś take hunorowe. Ani sie chtorno uśniechnie, ani podokazuje ... Zidać majo przykozane. Zazieźli me na sale, połozyli do łozka i z niejsca zaceni dziobac teni zostrzykani, gdzie tylo mogli – roz w renke, roz w stryjno; tylo sie nawrocołem. Przespołem jekoś noc, budze sie, a oni pozoranku nazot to samo. Polezołem ze dwa dni i te słabości ni przesły, ale znowus fest goleniska me zabolały. Jekeści krosty na mnie wystompsiły, spuchem cały jek kedyś Francyn Boluś jek go ros pscoły pocieny i ani sie ruseć. Jek nareście przysła ta nojwaźniejso dochtorka, w tem nojbzielsem kitelku z teni nojzienkseni kesieniani, to z niejsca sie jej pytom – co sie ze mno porobziło?! Jo nie ziem, cy ona tako hunorowo, cy wstydliwo, ale godajno to nie była. Poziedziała ni tylo, ze sie chyba ksyne pomylili i tero bendo jenocej leceć. Wolo Bosko. Leze. Jek ni znowus zaceni te goleniska chlapać jekemsiś ciortostwem, to nareście nawet wyscać sie nie mokem iść do tego jech wychodka. Nie poziem, bo przychodziły te dochtory codzień, cało kompanijo, zeby nas obejrzeć, ale zeby z chtornem co pogodać ..., to nie sło. Prosiułem jek ludzi – Puśćta me do domu, toć jo wom nic nie zrobziułem, zeby take boleści tu przezywać! Posłuchać, posłuchali, pomruceli coś do sie i pośli. A jo ani spanio, bo goleniska dokucały jek nieziadomo co, ani sie komu poskarzeć. Toć lekow roźnech – myśle sobzie – majo, bo co rus zidze, jek jekeś ludzie wchodzo do tego gabzinetu tej nojwaźniejsej dochtorki z takeni duzeni lekramowkani, a wychodzo z pusteni. No to co oni jej tam noso jek nie leki?! Zebym nioł z cego, to tez bym jej jeko torbe proskow zanios, ale renty mom tylo ksyne, to z cego? Ni ma retunku. Wzionem nareście rozaniec i tak modle sie do Nojśwentsej Panienki, zeby sie ulitowała i naucyła nareście tech mojech dochtorow jek mnie majo wyleceć.
Księdzowsko ziśnia
Opoziem wom tako jedno rzec jek em buł jesce mały. Tero taki dzieciok, to mo wsio o cem tylo zamyśli, ale downiej tak nie było. Tero od Nikołaja, abo na wykup, to pełno torbe słodycow dostajo, a mnie chrzesno, to tylo kawoł psennego placka i pore psisankow przyniosła.
Jek Paulinioki kapustę krajali
Przybocyło ni sie jek to bułem kedyś z matko u Pauliniokow kapustę krajać. Nojpsierw nolezało naostrzeć ten duży nos, co to niem wuj zawse świnioki ślachtowoł. Dłuzsy cas go ociec o kanień glancował, tak ze ani sie dotknąć do niego, taki buł fatny. Błyscoł sie jek łusina starego Jędrzeja spod boru. Poźniej matka zazineła go w bzioły fartuch, włozyła pod poche i mozi do mnie tak: U Paulinioka chłopy nosili juz worki z kapusto do chałupy i obcinali te zierzchnie liście. Na chrzod izby postazili duzo wannę, a naobkoło niej zydle i ławe dlo kobzietow. Stary Paulin przykuloł becke z ubzijokem, a za sile przysły i kobziety. Zmoziły pochwolonke, obzineły sie bzieluchneni fartuchani, usiadły na zydelkach, a fartuchy zarzuciły na brzeg tej wanny. Oj, ślicnie wyglondały w tem bziołem kołecku; tak ślicnie, ze az prazie poboznie. No i sie zaceno. Kobzietom tylo noże błyscały w rencach, a kapusta sypała sie do wanny. Jo tez pomogołem obcinać liście i podnosieć głowki blizej wanny. Co sile matka wyciena i dała ni za to głomba. Tak naprowde, to ni tylo o te głomby sło, bo smacne były jek nieziadomo co! Paulin nałozuł w niske nacientej kapusty i wsypoł do becki. Okrasiuł ksyne solo i zacon ubzijokem ubzijać. Ale staro Paulinka nic nie godała, tylo kitel rencani ujena i deptała, az kwas z becki pryskoł. Tak to kedyś ludziska kapuste kisili.
Na weselu
Bułem wcoraj z mojo staro na weselu. Paulinowego Jozioka dziewcok sie zeniuł. Bym nie pośli, ale przysed po nas Joziokow chłopok i mozi: No to jek juz tak serdecnie zaprosajo, to chodź, pódziem - mozie do starej. Obdalim sie prendzej i poślim. Pocenstunek buł w izbzie, a tońce w stodole. Najotem się, popsiułem, wzionem kobziete pod renke i poślim do stodoły. Muzykanty jek roz cieli polecke. Trempnołem ze dwa razy o klepsisko i dalejze okrencać staro to w lewo, to w prawo, az kurz wstawoł. Kobzieta była trochę zło na mnie, bo sie pore razy wywalułem, ale obtancowalim do końca. Chodź - mozie do starej - pódziem sie ksync przezietrzeć. Ledwom wsed w zierzeje..., a tak ni sie od razu rozjaśniło przed ocani, jekby słonecko zaśweciło. Podniosem sie z klepsiska i patrzę, ze to te ślachcice od strony młodego nasech chłopow garściujo pod stodoło. I zaconem młocieć za kolejo. Nie poziem, utorzalim sie w tem błocie jek sie patrzy, ale ziencej sie do nas nie cepsiali. Wy juz nie panientota, ale kedyś wesele bez bzijatyki sie nie odbyło. Jo tam sie nie chce chwoleć, ale jek chtorego za obślegi złapołem, to az sie śwenteni prosiuł. Mozio, ze teros ta kultura wkroco na zieś. Nie ziem co to je, ale od tej kultury, to chłopy zrobzili się jakeś take bojonce. |
|
Gadki kurpiowskie Leszka Czyża |
|
Na starość Jek cłoziek młody i zdrowy, to wsędy mo niejsce i posanowanie, a na starość, jek to na starość – chodzieć cięzko..., a i tylo przy psiecu cięgem siedzieć, to tez sie nakucy. Ani do kogo przemozieć, ani sie przed kem poskarzeć. Nie poziem, bo synowo mom dobro, jedzenio ni nie wydzielo, a i dobrem słowem casem przemozi. Od Bolusia i od wnuckow tez mom posane. Ale nojgorso, to ta samotność. Jek moja pomerła, to juz nawet powadzieć sie ni ma skem. Totez siedze tak całeni dniani abo przy psiecu, abo przy oknie i patrze tak na śwat przez sybe. Patrze niby to na pugrotki, niby na chlew cy stodołe, a zidze przed ocani nie te pugrotki, nie te obejście, tylo tamte moje lata młode. Zidze mojo Andzie jek to krowy doi, abo świniokom obdaje, jek razem zytko kosiem, jek stozem siano, jek nas Boluś umorusany loto po pugrotkach, abo jek razem idziem na pasterke ... . patrze tak i dumom, a gdzie sie to wsio podziało? Gdzie moja Andzia, co ni obziecała, ze razem starości dozyjem i pomrzem razem? Panientom jekby dziś kedym jo psiersero obocuł. To było w to zielganoc, co to wtencas taki tęgi desc uloł, ze cięsko było prześć. Wychodziem z kościoła, kazden sie skuluł i chyzo aby do domu. Wsendy porowy i błoto. Lece i jo, a przedemno jekeś dziewcoki, ale nie z nasej wsi, tez zidać uzijały sie jek mogły. Natencos jena poślizgnena sie i tylo w gore nogi, a te błoto tylo sie zostąpsiło pod nio. Nie mokem sie od śniechu utrzymać, alem podlecioł chyzo, złapołem jo pod pochy i podniosem. Jej do śniechu nie było. Spojrzała na mnie, a we mnie z niejsca jekby psiorun strzeluł. Mowe ni odjeno, a golenie zrobzily sie jek z drewna, ze przestompsieć ani na krok. Jek ni za sile odesło, to jej juz downo nie było. Poleciały zgarbzione tylo jem warkoce na plecach oddawały. Zmokem wtencas na nic zacem sie przywlokem do domu. Poźniej przez długi cas ani jedzenie ni nie sło, ani spanie, ani robota. Cale by urok na mnie rzuciła. Gdziem nie spojrzoł tamem zidzioł te jej corne ślepsie, a w niech take skry, jekby gziozdy na cornem niebzie. Poźniej zidziołem jo nie roz w niedziele jek sła do kościoła i po msy, ale zeby tak zagodać, tom sie nie mok odwazeć. Dopsierku jek była muzyka u Farynkow, tom jo wzion do tońca. Obtańcowalim wtencas chyba ze śterech i nawet wyślim na siułecke na pugrotki. Nie pogodalim za długo, bo za sile przylecioł ten, co to jo przyprowadziuł i rzie sie do mnie do bzicio. Śtachete oderwoł, zanierzuł sie..., ale juz mochnąć nie zdązuł. Takem mu garzcio w łusine przycelowoł, ze razem z to śtacheto az na płocie sie obstali. Jek wstoł, to tylo spode łba me znierzoł, wyter sie i poset. Poziedziołem sobzie, ze cekać ni ma na co. Zaro w niedziele po msy podsetem do Andzi i mozie jej tak: - Co chces to godoj Andziulka, ale tu ni ma co sie w lata zaciągać. Za niedługo spodziewojta sie raja od nas. Andzia ksyne sie zawstydała, ksyne uśniała i mozi: - Przysłać mozes, jo temu nie przeciwno, ale wola ojcow śwento. Niech sie psierw oni ugodajo, zacem ode mnie słowo dostanies.Poziedziołem tylo – Ostoń się z Bogem -, i poleciołem do ojcow zeby jem o tej zeniacce opoziedzieć. Nie przesło dwa niedziele, a juz i w rajby jechalim. Za raja wzienim Kaźnierza zzo strugi, bo chłop godajny i na rzecy sie zno. Nie pomne juz jek to w tech rajbach było, bo bułem fest przejenty, ale zidać nie tak licho, bo za niedługo i zmoziny sie odbyły, a po zniwach juz i ozenilim sie z Andzio. Dzieciokow nielim cało gromodke i wszystke sie uchowały. A kazde i urodne, i robotne – zidać w Andzie sie udały. Nojstarsy Boluś ostoł sie na gospodarce, a reśta po śwecie sie rozesła. Słonecko zidać zachodzi, pamrok sie robzi, zaro i ziecor. Pod kuchnio by rozpoleć, bo za sile nase od oporządku przydo. A jo siedze tak przy tem oknie i na śwat patrze, i nicht nie zie kogo jo ta cięgem wyglondom.
Jek to w nasej puscy downiej bywało
Jek chto dziś przyjadzie z daleco na te nase Kurpsie, to sie cale ucieseć nie moze teni naseni ślicneni borani, tem śwezem pozietrzem i teni gościnneni ludziani, co tu od ziekow siedzo. Tak do śternastego, a moze i do psietnostego zieku, to tu cale zyć nie sło. Wsendy tylo bor gensty a zielgi az pod samiuśke chmory, a bagnow i strugow niendzy teni chojokani i jeglijani pełno, a i niedźwedziow i zilkow tez nie mało było. Dopsierku w sesnostem i siedemnostem zieku pomaluśku ludzie, co tu z roźnech stronow sie przywlekli, zaceni siedliska swoje zakłodać. Nojprzod to polowali na te niedźwedzie i jelenie, łapali ryby w strugach abo wybzierali niod z barciow. Druge, to zakłodali nawet take kuźnice, co to w niech zielazo z rudy darniowej wytopsiali. Dopsieru później zaceni orać i sioć. Nojprzod Kurpsiow nazywali Puscokani, bo w puscy zyli, a poźniej Kurpsiani jech przezwali od tech chodokow, co to je z łyka zierzbowego cy lipowego wypletali. Oj, bzitny to buł naród, a uperty, a pusce swojo niłujący, jek mało chtory. Do strzelanio z fuzyji to juz takech małech srelow nakłodali. Wszyscy downiej ziedzieli, ze nojlepsiej strzelać, to tyło Kurpsie mogli. A trzeba wom ziedzieć, ze nie tylo w zajonce strzelali. Jek było trzeba, to i Śwedow z puscy przegnali i Ruskech ...., chto tyło sie napałencuł, a chcioł swoje rzondy wprowodzać. Wtencas zoden Kurpś przed nikem innem karku nie zginoł, jek tyło przed samem krolem. Do dziś ludzie znajo psieśni o Stachu Konzie, co to pod Jednacewem go zakatrupsili. Nojgorso bzieda, to przysła na Kurpsiow chyba w dziewetnastem zieku. Głodowali wtencas bziedne ludziska, ze nie doj Boże! Dużo do Hameryki pojechało lepsego zycio sukać, ale duzo i ostało sie na tech lichech psioskach. Jedne wzieni sie za handel z Prusokani, a druge ogorniali to swojo chudzizne jek mogli. Jek po psiersej wojnie zaceni jem jesce i te rzondowe dokucać podatkani, to nareście pośli kupo w dwudziestem cwortem z zidłani i kijani na Kolno, zeby starosta sie opanientoł. Na przodku sły wtencas kobziety, bo każdy ziedzioł. ze z Kurpsionko, to lepsiej zwady nic sukać. Bziedne to były casy. Dziś moze juz i ni ma tu takech zielgech borow, co po niech niedźwedzie i tury downiej stecki wydeptywały, ale takech ludzi gościnnech i takego pozietrza cystego jek tu, to chyba daleko by sukać po śwecie.
Jek u Geni kartofle kopali
Tero to nasły take casy, ze tylo patrzeć końca śwata. Downiej moziłam jedno cąstke rozańca ziecorem, a tero wszystke trzy i to na klenckach. Przed niedzielo kopalim kartofle; te na dołku kele olsynow. Wzienam kosik, motykę i ide pomału na pole, a moj chłop krzycy: Jek ten Franecek bzicem śmagnoł konie, jek ta kopacka rusyła, to nie ziedziałam, cy mom uciekać, cy o scenśliwo śnierć Nojśwentso Panienkę prosieć. Te śnigło zaceno terkotać, psioskem po ślepsiach sypać, kobziety ryceć zaceny wniebogłosy, kosiki śmergneły i kazdo we swo strone uciekały, tylo kurz za nieni wstawoł. Andzia z Olesio, to az w olsynkach sie zatrzymały. Konie sie wyrasiły tego ryku. Franek zlecioł z siodełka i zgubziuł bzic. Konie zaceny galopować z to kopacko po kartoflisku. Franek za nieni, a moj chłop za Frankem. Kartofle, to tak lotały w pozietrzu, ze tyło sie kosikani zastozialim zeby w łusine nie dostać. Cale sodoma! Kobziety powyrosane, kartofle az na Bolkowem polu, a konie z to kopacko w olsynkach. Jek ni ksyne odesło, to psierse co zrobziłam, to wzienam ten bzic, co go Franek zgubziul i nojpsierw mojemu chłopoziu pore lepsech na chrzybonie odnierzałam, a później chciałam Frankoziu, ale on je za chyzy. Za sile poznajdywały sie kobziety. Przyniosłym motyki i zabrałym sie za kopanie. Pomału nom to sło, bo rence straśnie drzały, a Andzie z Olesio, to scykutka trzymała az do samego pamroku. Ludzie me we wsi znajo i ziedzo zem kobzieta spokojno i nowocesności nie przeciwno, ale poziedziałam chłopoziu, ze jek ni jesce roz tego satana na pole przywlece, to go tak motyko przezegnom, ze bendzie chyziej nogani przebzieroł jek te śnigło u kopacki.
|
|
|
|
Muzeum Kurpiowskie w Wachu Mój kawałek ziemi w TVP Warszawa i Info TVP |
|
Laura Bziukiewicz w TVP1 - Dzień dobry w sobotę - Wielkanoc |
|
Laura Bziukiewicz w TVP2 - Pytanie na śniadanie - Kolczyki frywolitkowe |
|
„Koronka frywolitka, Laura Bziukiewicz” - Związek Kurpiów |
|
„Laura Bziukiewicz, Biesiada kurpiowska” - Związek Kurpiów |
|
U BURSZTYNA - Moda na Mazowsze |